Autor: Mikołaj Kapera, student II roku psychologii na Uniwersytecie SWPS w Warszawie
W ostatnich dekadach technologia stała się nieodłączną częścią naszego codziennego życia, a jej wpływ na dzieci i młodzież jest szczególnie widoczny. Już od najmłodszych lat mają one dostęp do smartfonów, tabletów i komputerów, które kiedyś były dobrami ekskluzywnymi, a dziś są powszechnie dostępnymi narzędziami do nauki i rozrywki. To, co kilkanaście lat temu wydawało się fikcją, dziś kształtuje w jaki sposób dzieci poznają świat, nawiązują przyjaźnie i rozwijają swoje życie emocjonalne. Z jednej strony technologia oferuje nowe możliwości edukacyjne, rozwija umiejętności poznawcze i uczą rozwiązywania problemów. Z drugiej strony nadmierne korzystanie z urządzeń elektronicznych niesie ze sobą potencjalne zagrożenia, takie jak uzależnienie, trudności z regulacją emocji czy problemy z rozwojem społecznym. W tej pracy przyjrzymy się korzyściom wynikającym z technologii oraz potencjalnym zagrożeniom, jakie mogą pojawić się w kontekście rozwoju emocjonalnego dzieci.
Współcześnie dzieci dorastają w świecie zdominowanym przez technologię, co ma ogromny wpływ na ich rozwój emocjonalny i społeczny. Nie ulega wątpliwości, że popularność i powszechna dostępność technologii przynoszą liczne korzyści. Jednym z kluczowych aspektów, które się u dzieci rozwijają dzięki technologii, jest wzrost umiejętności poznawczych. Technologia oferuje dostęp do narzędzi edukacyjnych, które uczą dzieci logicznego myślenia, rozwiązywania problemów i rozwijają ich kreatywność. Aplikacje, strony internetowe i gry edukacyjne są zaprogramowane w taki sposób, aby wspierać proces nauki i zachęcać młodych użytkowników poprzez myśl zabawy. W badaniach Johnsona (2010) podkreślono, że dzieci, które korzystają z technologii w kontrolowanym środowisku sprzyjającym nauce, osiągają lepsze wyniki szkolne i mają większe zdolności do analizowania i przewidywania skutków swoich działań.
Kolejną ważną kwestią jest łatwy i szybki dostęp do szerokiej ilości materiałów edukacyjnych, które wspierają rozwój dziecka. Dzięki internetowi dzieci mogą szybko zdobywać wiedzę na różne tematy, co nie tylko rozwija ich umiejętności poznawcze, ale także pomaga rozwijać i tworzyć nowe zainteresowania i pasje. Różne platformy lub aplikacje do edukacji ogólnej i nauki języków obcych uczą dzieci w interaktywny sposób, co zwiększa ich motywację do zdobywania nowych umiejętności poprzez system nagród znajdujący się w programie. Winther (2017) wskazuje, że dzieci, które regularnie korzystają z internetowych treści edukacyjnych, osiągają lepsze wyniki w nauce i mają bardziej pozytywne podejście do procesu nauki.
Szczególną rolę technologii w naszym życiu zaobserwowaliśmy podczas pandemii COVID-19, kiedy to okazała się ona kluczowa dla zapewnienia ciągłości edukacji, umożliwiając dzieciom uczestniczenie w lekcjach zdalnych i korzystanie z zasobów edukacyjnych online. Limone i Toto (2021) wskazują, że dzięki technologii dzieci mogły kontynuować naukę, co zapobiegło potencjalnym opóźnieniom edukacyjnym. Technologia pozwalała im jeszcze na utrzymanie kontaktu z rówieśnikami i rodziną w okresach izolacji, co bardzo dobrze oddziaływało na ich zdrowie psychiczne i pomagało radzić sobie z uczuciami samotności i lęku.
Niemniej jednak technologia niesie ze sobą poważne zagrożenia dla rozwoju emocjonalnego dzieci. Jednym z głównych zagrożeń jest ryzyko prawdopodobieństwa uzależnienia od urządzeń elektronicznych, które mogą prowadzić do posiadania negatywnego impaktu i dużych konsekwencji w życiu emocjonalnym. Nadmierne korzystanie z urządzeń elektronicznych często może powodować trudności w kontrolowaniu emocji, co może prowadzić do zwiększonego poziomu stresu, lęku i depresji. Vidal i współpracownicy (2020) zwracają uwagę na silną korelację między częstym korzystaniem z mediów społecznościowych a pogorszeniem zdrowia psychicznego wśród nastolatków. Zbyt długie korzystanie z urządzeń elektronicznych może również wpływać negatywnie na sen, co dodatkowo może spowodować problemy z kontrolowaniem emocji i radzeniem sobie ze stresem.
Kolejnym poważnym zagrożeniem jest ograniczenie bezpośrednich interakcji społecznych. Współczesne młode osoby coraz częściej rezygnują z bawienia się na placu zabaw lub po prostu spędzania czasu ze znajomymi na zewnątrz. Obecnie spędzanie czasu przed ekranami jest bardziej powszechna niż na zabawa z rówieśnikami. Niektóre młode osoby prawie całkowicie zaprzestały z socjalizowaniem się twarzą w twarz i preferują opcje komunikacji wyłącznie w formie pisemnej, na portalach komunikacyjnych takich jak Discord. Może to u nich negatywnie wpływać na ich umiejętności komunikacyjne i społeczne. Johnson (2010) zauważa, że mikrosystem, który dawniej opierał się głównie na bezpośrednich interakcjach twarzą w twarz, został zdominowany przez urządzenia elektroniczne i korzystanie z mediów społecznościowych, co może prowadzić do pogorszenia albo zupełnego zaniku umiejętności komunikowania się międzyludzkiego. Dzieci, które spędzają zbyt wiele czasu online, mogą mieć trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu bliskich relacji, co jest wręcz kluczowe dla ich zdrowego rozwoju emocjonalnego.
Podsumowując, technologia może być pozytywna, jak i negatywna podczas rozwoju dziecka oraz może mieć duży wpływ na dojrzewanie emocjonalne dziecka. Przesadne korzystanie z niej może prowadzić do uzależnień, problemów z regulacją emocji oraz ograniczenia zdolności budowania głębokich relacji. Z drugiej strony, korzystanie z technologii w dzisiejszych czasach jest niezbędne dla każdego, ale nie można zapominać o tym, że istnieje odpowiedni sposób stosowania danej technologii, który może ułatwiać dostęp do rozwoju poznawczego i emocjonalnego, ułatwiać dostęp do nauki i rozwijania swoich zainteresowań i pasji. Szczególnie podczas pandemii COVID-19 technologia odegrała istotną rolę w edukacji i podtrzymywaniu kontaktów społecznych. Kluczowym wyzwaniem pozostaje zatem znalezienie równowagi między wykorzystaniem technologii a innymi aktywnościami sprzyjającymi rozwojowi emocjonalnemu.
Bibliografia
Johnson, G. (2010). Internet use and child development: The techno-microsystem. Australian Journal of Educational and Developmental Psychology (AJEDP), 10, 32-43.
Kardefelt-Winther, D. (2017). How does the time children spend using digital technology impact their mental well-being, social relationships and physical activity?: an evidence-focused literature review (Innocenti Discussion Paper 2017-02). UNICEF Office of Research – Innocenti.
Limone, P., Toto, G. A. (2021). Psychological and emotional effects of Digital Technology on Children in Covid-19 Pandemic. Brain Sciences, 11(9), 1126.
Pouwels, J. L., Valkenburg, P. M., Beyens, I., van Driel, I. I., Keijsers, L. (2021). Social media use and friendship closeness in adolescents’ daily lives: An experience sampling study. Developmental Psychology, 57(2), 309.
Vidal, C., Lhaksampa, T., Miller, L., Platt, R. (2020). Social media use and depression in adolescents: a scoping review. International Review of Psychiatry, 32(3), 235-253.
