Każdy z nas będąc w szkole słyszał, żeby uczyć się systematycznie, a przed sprawdzianem tylko powtórzyć materiał. W starszych klasach i na studiach niejednokrotnie zarywaliśmy noce, żeby zrobić sobie całonocną sesję nauki przed klasówką czy egzaminem. Zwykle zdawaliśmy, cel był osiągnięty, ale czy rzeczywiście pamiętaliśmy później to, czego się uczyliśmy? Niestety nie zawsze. Psychologia poznawcza dostarcza nam wielu wskazówek, które pozwalają nam uczyć się efektywniej. 

Wskazówka 1 

Nie ucz się za długo jednego przedmiotu

Niejednokrotnie każdemu uczniowi zdarzyło się odczuć, że im dłużej czegoś się uczy, tym gorzej „wchodzi” to do głowy. Takie efekty ma mechanizm hamowania proaktywnego, polegający na tym, że zapamiętywanie nowych informacji jest utrudnione pod wpływem wcześniejszego zapamiętywania podobnego lub identycznego materiału. Zatem jeśli chcemy szybko i dobrze nauczyć się do egzaminu, nie uczmy się zbyt długo jednego przedmiotu. Jeżeli szacujemy, że nauka do sprawdzianu zajmie nam 5️⃣ godzin, zdecydowanie lepsze efekty przyniesie rozdzielenie materiału na 5 dni i uczenie się go przez godzinę niż zrobienie sobie 5-godzinnej sesji jednego dnia. Jeśli mamy kilka sprawdzianów i potrzebujemy spędzić 5 godzin dziennie na nauce, zmieniajmy przedmioty. Każdego dnia każdego z przedmiotów uczmy się przez godzinę, nie róbmy całodniowych maratonów jednego przedmiotu. Hamowanie proaktywne nie pozwoli nam tego efektywnie zapamiętać ❌

Wskazówka 2

Powtarzaj 

Niemiecki psycholog Hermann Ebbinghaus, pionier badań nad zapamiętywaniem i odtwarzaniem, pod koniec XIX wieku stworzył krzywą zapominaniaprzedstawiającą zależność między ilością pamiętanych informacji a upływem czasu, jaki nastąpił od momentu uczenia się ich. Okazuje się, że najwięcej informacji zapominamy w początkowym okresie 📉 Dużo zależy od typu materiału, jakiego się uczymy (np. od stopnia jego sensowności), ale spadek ten i tak jest silny. Ebbinghaus twierdził, że „na dłużej” zachowujemy w pamięci tylko 20% informacji, których się uczymy.

Istnieje jednak rozwiązanie, które pomoże zachować materiał w pamięci znacznie dłużej – POWTÓRKI. Wystarczy powtórzyć materiał po upływie pewnego czasu od nauki (np. jeden dzień później), a ilość pamiętanych informacji wzrasta ponad dwukrotnie. Dużo większy wzrost następuje po drugiej i trzeciej powtórce. Każda kolejna powtórka przynosi jeszcze lepsze rezultaty – zmienia się kształt krzywej zapominania, a spadek ilości zapamiętanych informacji jest coraz mniejszy. Ucząc się, powtarzajmy. Jeśli studenci medycyny, pedagogiki, prawa nie powtórzą przyswajanego materiału, może się okazać, że będą lekarzami, nauczycielami, prawnikami, którzy zapomnieli prawie wszystko, czego się uczyli, co nie jest to dla nas dobrą perspektywą. 

Wskazówka 3

Zmień miejsce nauki

Czy znacie sytuację, w której uczyliście się w domu i wydawało się, że wszystko umiecie, kiedy poszliście na salę egzaminacyjną w głowie mieliście „pustkę”, a po powrocie do domu znowu wszystko pamiętaliście? Jednym ze sposobów zminimalizowania tego efektu jest uczenie się w różnych miejscach, np. w pokoju, kuchni, parku. Kiedy uczymy się w różnych miejscach, zapamiętywany materiał „zahacza się” o różne konteksty. Miejsce służy nam za dodatkowe skojarzenie ze zdobywaną wiedzą. Zmiana miejsca pozwala nam na wytworzenie dwóch śladów pamięciowych zamiast jednego. Warto zmieniać nie tylko otoczenie, ale w miarę możliwości również nastrój i porę dnia nauki.

Wskazówka 4

Myśl swobodnie

Polski psycholog poznawczy prof. Edward Nęcka wyróżnia dwa typy myślenia: realistyczne i autystyczne. Myślenie realistyczne jest ukierunkowane, pojawia się przy rozwiązywaniu problemów, dotyczy sytuacji, kiedy korzystamy z posiadanej wiedzy albo wymyślamy coś nowego, wychodząc poza znane nam informacje. Myślenie autystyczne to nieukierunkowany, swobodny przepływ wyobrażeń i spostrzeżeń przez świadomość. Ten rodzaj myślenia pełni kilka funkcji – pozwala nam uporządkować cele, marzyć, „oderwać się od rzeczywistości”, ćwiczyć procesy poznawcze, poznać siebie. Pełni ono również ważną rolę w procesie twórczym. 

Jak możemy wykorzystać w nauce tę podpowiedź psychologii poznawczej? Jeśli mamy napisać wypracowanie, esej czy przygotować prezentację, nie zostawiajmy tego na ostatnią chwilę. Przeczytajmy nasz materiał i pozwólmy naszemu umysłowi zapoznać się z tematem. Nawet jeśli nie będziemy celowo o nim myśleć, dzięki myśleniu autystycznemu nasz umysł „przepracuje” go, ułatwiając nam późniejszą pracę i dając nam sporą przewagę nad osobami, które dopiero w ostatniej chwili przygotowują swoją pracę lub wystąpienie.

Wskazówka 5

Ucz innych

Przekazywanie treści 👨‍🏫 zmusza do skupienia się na najważniejszych faktach i związkach, szukania przykładów, porównań i skojarzeń. Skutecznie uczy nas samo tworzenie wytłumaczeń. Dodatkowo, uczenie innych działa mobilizująco, dostarcza pewności siebie i ugruntowuje posiadaną wiedzę.